- sprečanska muslimanska lahka brigada Kalesija formirana je u junu 1994. godine, na inicijativu i prijedlog Ratnog predsjedništva opštine Kalesija i podršku komande OG-4, a u cilju preduzimanja oslobodilačkih aktivnosti na kalesijskom području i šire. Na osnovu Odluke Predsjedništva Republike Bosne i Hercegovine i naredbe komandanta Štaba vrhovne komande OS R BiH, formiranje i prvo postrojavanje brigade izvršeno je 25. juna 1994. godine na stadionu u Kikačima. Nastala je od 5. manevarskog bataljona i drugih jedinica iz sastava 205. bbr. Kalesija. U sastav 241. sprečanske muslimanske brigade ušli su borci iz 205. brigade, koji su ranije ratovali u proslavljenim kalesijskim jedinicama, od Patriotske lige, Opštinske čete i Prnjavorske čete do Kalesijskog odreda, Tojšićkog bataljona i drugih jedinica. Iako je formirana relativno kasno, njeni ratni uspjesi ubrzo su je uvrstili u red ponajboljih brigada naše Armije, istovremeno u narodu su njeni borci popularno nazvani Gazijama.
Brigada je na dan formiranja u svom sastavu imala 4 lahke pješadijske čete sa prištapskim jedinicama i to: Izviđačko-diverzantski vod, Vod inžinjerije, desetina ABHO, desetina veze, logistička četa, desetina komande stana. Tada je imala ukupno 250 boraca, a dalja popuna boračkog sastava do formacije lahke brigade vršena je mobilizacijom preko nadležnog opštinskog sekretarijata odbrane. Brigada je bila u organizacijskom sastavu Operativne grupe 4 “Kalesija”.
U toku postojanja ove brigade nije bilo formacijskih preformiranja, ali zbog obima izvođenja borbenih dejstava i iskazane potrebe za izvođenjem ofanzivnih borbenih dejstava u zoni odgovornosti 28. divizije KoV krajem 1994. godine broj četa je povećan sa 4 na 6 četa, kako je ostalo do kraja rata.
Ukupan broj boraca i starješina na dan formiranja bio je 250 pripadnika. Na kraju 1994. godine njihov broj je iznosio 740, da bi u toku 1995. godine dostigao broj od 1.100 boraca. Na kraju 1996. godine brigada je imala 750 boraca i starješina. Kroz brigadu za vrijeme njenog postojanja prošlo je 1.412 boraca, od čega 13 žena. Komandanti brigade bili su Halil Jahić i Fahrudin Mešanović.
Najznačajnije borbene aktivnosti brigade bile su: učešće u odbrani Grede na Majevičkom ratištu (juni 1994. godine), borbe za Džemat na teočanskom ratištu (zauzimanje Panjika), borbe za oslobođenje Lisače, borbe za Obršine, Konjic i Suhu česmu na Majevici (od 21. marta do 15. aprila 1995. godine), borbe na Visokoj glavici (maj 1995. godine), nakon toga učešće u slamanju ofanzive “Čekić i nakovanj“ polovinom 1995. godine (u rejonu Praznitorba-Laze-Čaklovica), pri čemu je oslobođeno 20 kvadratnih kilometara teritorije u rejonu Kasarlija), zatim borbe oko Ravnog Nabožića u zoni odgovornosti 1. korpusa (od 27. jula 1995. godine), borbe za oslobođenje Visa (14.-26. juna 1995. godine), borbe oko Ravnog brda (9. oktobra 1995. godine), učešće na Vozućkom ratištu (druga polovina septembra 1995. godine) i dr.
U oktobru 1995. godine dvije čete ove brigade sa ukupno 365 boraca upućene su u Sanski Most, u ispomoć borcima 5. Korpusa.
Ipak, najvećim uspjehom ove brigade smatra se oslobađanje jedne od najvažnijih kota na Majevici, kote Lisača (806 m) u periodu od 8. do 25. novembra 1994. godine. U prvoj fazi Bitke za Lisaču udarne jedinice brigade ovladale su Platoom između Male Jelice i Lisače, čime je izvršeno odsijecanje i stavljanje agresorskih snaga na Lisači u potpuno okruženje. U drugoj fazi, u sadejstvu sa 245. brdskom brigadom Kalesija, SDB Crni vukovi i drugim jedinicama iz sastava OG-4 i OG-5 i snagama MUP-a TK, slomljene su sve agresorske ofanzive i odbranjene su dostignute linije od napada najjačih agresorskih snaga, što je rezultiralo predajom 61 agresorskog vojnika i većim brojem poginulih agresorskih vojnika i velikim ratnim plijenom. Ostaće za sva vremena zabilježeno da je prilikom i nakon predaje agresorskih vojnika demonstrirano izuzetno humano postupanje prema zarobljenicima, u skladu sa Ženevskom konvencijom o pravilima ratovanja. Za usporedbu treba navesti da je samo osam mjeseci kasnije, prilikom proboja jedinica Armije R BiH iz Srebrenice i civilnog stanovništva iz te enklave, tzv. vojska bosanskih Srba nadomak Kalesije i na drugim mjestima na pravcu proboja Srebreničana, počinila nezapamćene zločine nad zarobljenim borcima i civilima iz UN-ove zaštićene zone Srebrenica. Presudom Međunarodnog suda pravde u Hagu 2007. godine ovi zločini su okarakterisani kao zločin genocida.
